Ο εκφοβισμός στα παιδιά με αυτισμό και η αντιμετώπισή του

Τα άτομα με αυτισμό βρίσκονται στις ομάδες υψηλού κινδύνου. Οι λόγοι για αυτό είναι κυρίως η δυσκολία στην επικοινωνία με τους άλλους, η δυσκολία στην κατανόηση των κοινωνικών κανόνων και η δυσκολία να αντιληφθούν τις εκφράσεις του προσώπου και την στάση του σώματος κάποιου άλλου. Αυτομάτως αυτό οδηγεί σε δυσκολία στον διαχωρισμό από μία φιλική ή εχθρική προσέγγιση.

Τα άτομα με αυτισμό, μπορούν να βρεθούν και στις δύο θέσεις: του θύματος ή του θύτη. Παρατηρήσεις και έρευνες έχουν δείξει ότι οι επικοινωνιακές και κοινωνικές δυσκολίες τους, μπορούν συχνά να οδηγήσουν σε επιθετικές συμπεριφορές. Η πρόληψη σε κάθε περίπτωση είναι η πιο δραστική μέθοδος αποφυγής.

Ο εκφοβισμός δεν έχει μόνο μία μορφή. Bulling θεωρείται, εκτός από την σωματική βία και η λεκτική και η συναισθηματική. Συμπεριφορές οι οποίες στιγματοποιούν και στοχοποιούν το θύμα με οποιοδήποτε τρόπο, είναι συμπεριφορές που μπορούν να έχουν αρνητικό αντίκτυπο. Έτσι λοιπόν, το να διαδίδει ένα παιδί ψέματα για ένα άλλο, είναι εξίσου σημαντικό με το να του κλέβει το φαγητό ή τα χρήματα, να το χτυπάει ή να το αποκαλεί γυαλάκια, κοντό, χοντρό ή ανάπηρο.

Πολλές φορές είναι δύσκολο στο παιδί με αυτισμό να καταλάβει ότι γίνεται θύμα εκφοβισμού (μπορεί να θεωρήσει ότι είναι μέρος της κοινωνικής συναναστροφής του με τους συνομήλικους του). Ακόμα όμως και αν το καταλαβαίνει, του είναι δύσκολο να το εκφράσει, λόγω φόβου ή ντροπής (όπως συμβαίνει σε κάθε παιδί).

Πώς μπορείτε να καταλάβετε ότι το παιδί σας έχει πέσει θύμα εκφοβισμού;

Συνήθως παρατηρούνται αλλαγές στη συμπεριφορά, όπως ανησυχία και υπερένταση. Τα λερωμένα ή σχισμένα ρούχα, η άρνηση να πάει στο σχολείο ή στο πάρκο (ενώ παλαιότερα του ήταν ευχάριστο), η ξαφνική πτώση στην σχολική επίδοση, η συχνή εμφάνιση μελανιών ή εκδορών στο σώμα, οι οποίες είναι αδικαιολόγητες και η ξαφνική εκφοβιστική και βίαιη συμπεριφορά σε αδέλφια ή φίλους (εξαιτίας της μίμησης), είναι σημάδια που πρέπει να σας ανησυχήσουν. Αποφύγετε τις άμεσες ερωτήσεις (τα παιδία στο σχολείο ή στο πάρκο σε δέρνουν;). Ρωτήστε το παιδί πώς πέρασε στο σχολείο, τί έκανε στα διαλλείματα, τί αγόρασε με τα χρήματα που του δώσατε, με ποιον έπαιξε στο πάρκο και τί κανόνες είχε το παιχνίδι ή αν άκουσε κάποιο παιδί να μιλάει άσχημα σε κάποιο άλλο.

Τι μπορείτε να κάνετε ώστε το παιδί σας να μην γίνει ούτε θύτης, ούτε θύμα;

Μπορείτε να μάθετε στο παιδί σας ποιές συμπεριφορές, τόσο προς το ίδιο, όσο και από αυτό προς τους γύρω του, είναι αποδεκτές. Μάθετέ το επίσης, ότι εφόσον συμβεί κάτι δυσάρεστο είναι καλό και πρέπει να το συζητάει με έναν ενήλικα. Ανάλογα με το γνωστικό του επίπεδο και τις ανεπτυγμένες δεξιότητές του, οι τεχνικές για να επιτύχετε τα παραπάνω περιλαμβάνουν την διδασκαλία μέσω κοινωνικών ιστοριών, εικόνων, βίντεο, διαλόγου και φυσικά την παραδειγματική συμπεριφορά σας, ως ενήλικας.

Αν το παιδί σας είναι θύμα εκφοβισμού, τί μπορείτε να κάνετε;

Στα πλαίσια του σχολείου, πρέπει, εφόσον υποψιάζεστε ή είστε σίγουροι για τον εκφοβισμό, να ενημερώσετε τον/ην υπεύθυνο/η της τάξης. Ο/η δάσκαλος/α με την σειρά του πρέπει να είναι επαρκώς εκπαιδευμένος και ευαισθητοποιημένος, ώστε να ενεργήσει άμεσα. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τις συνέπειες του εκφοβισμού, τα είδη του, τους τρόπους αντιμετώπισης και την ευθύνη που έχουν όχι μόνο οι δύο πλευρές, αλλά και οι παρευρισκόμενοι. Μπορεί επίσης, να αναθέσει σε έναν συμμαθητή του να προσέχει διακριτικά το παιδί ή να είναι δίπλα του ή να το συνοδεύει μέχρι το λεωφορείο ή το σπίτι. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι ένα παιδί μόνο του γίνεται ευκολότερα στόχος, παρά όταν είναι με κάποιον φίλο του. Καλό είναι επίσης, εφόσον έχετε αντιληφθεί ότι κάποιο άλλο παιδί είναι θύμα εκφοβισμού, να το αναφέρετε στον/ην υπεύθυνο/η της τάξης.

Στα πλαίσια του πάρκου ή της παιδικής χαράς και εφόσον το παιδί σας γνωρίζετε ότι μπορεί να εμπλακεί σε μία άσχημη κατάσταση, έχετε πάντα το νου σας σε αυτό. Βοηθήστε το, έχοντας μαζί και έναν φίλο του ή τον/ην αδελφό/ή του, ώστε να μην μένει μόνο του.

Μιλήστε το παιδί σας για τον εκφοβισμό και τους λόγους που αυτός συμβαίνει. Τονίστε του ότι δεν είναι ο/η μοναδικός/η που βρίσκεται σε αυτή τη θέση. Μάθετέ του τεχνικές για να τον αποφεύγει. Δείξτε του έναν εναλλακτικό δρόμο προς το σπίτι και ενισχύστε την ιδέα να έχει δίπλα πάντα έναν φίλο του. Μάθετέ του να παραμένει ψύχραιμο στις προκλήσεις και να τις αγνοεί και σε καμία περίπτωση μην το ενθαρρύνετε να απαντήσει με παρόμοιο τρόπο. Όλα αυτά το παιδί με αυτισμό, τα μαθαίνει καλύτερα μέσω των κοινωνικών ιστοριών, των παιχνιδιών ρόλων και των τεχνικών που αναπτύχθηκαν στο κομμάτι της πρόληψης.

Ενισχύστε τέλος την αυτοπεποίθηση του παιδιού, μέσα από αθλήματα (ομαδικά ή ατομικά) και δραστηριότητες στις οποίες έχει κλίση.

Αν δείτε μπροστά σας να παρενοχλούν το παιδί σας ή κάποιο άλλο παιδί, τί είναι σωστότερο να κάνετε;

Επέμβετε άμεσα και σταματήστε τον καβγά ή την παρενόχληση. Ζητήστε την βοήθεια κάποιου άλλου ενήλικα, αν θεωρείτε ότι εσείς δεν μπορείτε να ελέγξτε την κατάσταση. Μείνετε ήρεμοι, ανεξαρτήτως κατάστασης και δώστε το καλό παράδειγμα, αποφεύγοντας φωνές και χαρακτηρισμούς τόσο στο θύτη, όσο και στο θύμα. Ελέγξτε την σωματική υγεία και των δύο πλευρών και καλέστε για βοήθεια αν υπάρχουν σοβαρά χτυπήματα. Μην επιβάλετε στα παιδιά να ζητήσουν επί τόπου συγγνώμη, καθώς η πιθανότητα είναι ότι θα το κάνουν περισσότερο για να ξεμπλέξουν από την κατάσταση και λιγότερο (έως καθόλου), διότι έχουν καταλάβει ακριβώς τί έκαναν. Μην ρωτήστε τα παιδιά γύρω σας τί συνέβη ή ποιός ξεκίνησε. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγετε την στοχοποίησή τους. Εφόσον το επιθυμείτε, μιλήστε στα παιδιά χωριστά και όχι μαζί. Δίνετε έτσι την δυνατότητα και στις δύο πλευρές (και κυρίως στο θύμα), να εκφραστούν χωρίς φόβο. Αποφύγετε το κήρυγμα και την δογματική γλώσσα και αφήστε και τις δύο πλευρές να εκφραστούν. Σε κάθε περίπτωση, εφόσον γνωρίζετε τους γονείς των παιδιών ή τον γονέα του παιδιού, ενημερώστε τους άμεσα για το γεγονός.

Ενημερώστε το σχολείο του παιδιού σας και ζητήστε την βοήθεια του ειδικού παιδαγωγού ή του δασκάλου ή της ομάδας θεραπευτών που το παρακολουθεί. Ενημερωθείτε και ενημερώστε για τις δράσεις που μπορείτε και θέλετε να κάνετε στην και από την κοινότητά σας, για την ευαισθητοποίησή της πάνω στο θέμα του εκφοβισμού.

Σημαντικότερο όλων είναι η πρόληψη. Η ευαισθητοποίηση γύρω από το θέμα του εκφοβισμού και των επιπτώσεών του και στις δύο πλευρές, είναι και αυτή που θα σας κάνει να έχετε μηδενική ανοχή απέναντί του. Η ενημέρωση θα σας βοηθήσει να εντοπίζετε όλες τις μορφές του, είτε είναι άμεσα αισθητές (σωματική βία), είτε όχι (συναισθηματικός εκφοβισμός ή λεκτικός). Όντας τέλος ως ενήλικας, θετικό παραδείγματα με την στάση σας απέναντι στο διαφορετικό, βοηθάτε τα παιδιά στην οικογένεια και γύρω σας, να αντιληφθούν ότι όλοι γύρω τους δεν είναι ίδιοι, αλλά είναι ίσοι.